İran devrimi modern çağda gerçekleşmiş tek İslam devrimi olarak kayıtlara geçmiştir. İran İslam devrimi, İslami değerler ve kriterlere binaen gerçekleşen bir devrimdir. İran İslam devriminin tüm dünyada doğurduğu önemli sonuçları göz önünde bulundurduğumuzda, bu devrimi tanıyıp bilmenin ne kadar gerekli olduğunu anlayabiliriz.
20. yüzyılın başlarından itibaren, Pehlevi Hanedanı tarafından yönetilen İran, modernleşme çabalarıyla dikkat çekti. Şah Muhammed Rıza Pehlevi, batılı güçlerle yakın ilişkiler kurarak ülkede modernleşme ve ekonomik büyüme çabalarını yönetti. Ancak, Şah’ın otoriter yönetimi, toplumsal adaletsizlik, baskı ve yolsuzluk gibi unsurlar nedeniyle halk arasında hoşnutsuzluğa yol açtı.

Devrimin Sebepleri:

1. İslamcılık: İslam liderleri, özellikle Ayetullah Ruhullah Humeyni, dinin daha fazla siyasi rol oynaması gerektiğini savunarak halk arasında destek kazandı.
   • Örnek: İslamcı gruplar, halkı İslam’ın siyasi bir sistem olarak devlet yönetiminde merkezi bir rol oynaması konusunda bilinçlendirmek için camilerde ve topluluk toplantılarında propagandalar düzenledi.
     
2. Sosyal Adaletsizlik: Şah’ın yönetimi altında, zenginlik ve güç, geniş halk kitlelerinden uzaklaşarak elitlere odaklandı.
   • Örnek: Şah’ın sarayında lüks yaşam süren elitler, halk arasındaki yoksulluk ve işsizlikle karşılaştırıldığında büyük bir öfkeye neden oldu.
     
3. Yabancı Etkiler: Batılı ülkelerle yapılan anlaşmalar ve dış müdahaleler, özellikle ABD’nin İran’daki etkisi, halk arasında tepkiye neden oldu.
   • Örnek: 1953’te CIA tarafından desteklenen bir darbe ile başa getirilen Şah, ABD’nin müdahalesinin bir sonucu olarak görülerek, anti-Amerikan duyguların yayılmasına neden oldu.
     

Devrim Süreci:

1. Protestolar ve Ayetullah Humeyni: 1978’in sonlarına doğru, büyük protestolar patlak verdi. Ayetullah Humeyni, Fransa’dan sürgünden dönerek devrimin lideri haline geldi ve İslam Cumhuriyeti’nin kurulması çağrısında bulundu.
   • Örnek: Humeyni’nin televizyondaki konuşmaları, halk arasında devrim çağrılarına yol açtı ve milyonlarca insanın sokağa dökülmesine sebep oldu.
     
2. Şah’ın Kaçışı: 1979 Şubat’ında, Şah, büyüyen halk protestoları karşısında İran’ı terk etmek zorunda kaldı. Bu, devrimin bir dönüm noktasıydı.
   • Örnek: Şah’ın kaçışı, halk arasında büyük bir coşku ve sevinçle karşılandı; ancak, ülkedeki belirsizlik ve kaos da arttı.
     
3. İslam Cumhuriyeti’nin Kuruluşu: 1 Nisan 1979’da, Humeyni’nin liderliğinde İslam Cumhuriyeti resmi olarak ilan edildi. İslam hukuku temel alınarak yeni bir hükümet sistemi kuruldu.
   • Örnek: İslam Cumhuriyeti’nin ilk günlerinde, Humeyni’nin liderliği altında uygulanan İslam hukuku, ülkede hızla değişen bir sosyal ve politik ortam yarattı.
     
4. ABD İstasyonu ve Rehine Krizi: ABD büyükelçiliği 1979’da işgal edildi ve rehineler alındı. Bu olay, İran ile ABD arasındaki ilişkileri ciddi şekilde gerdi.
   • Örnek: Rehine krizi, İran’ın Amerika’ya karşı düşmanca bir tutum almasına ve iki ülke arasındaki diplomatik ilişkilerin kopmasına neden oldu.